Aleksander Ford

Aleksander Ford cieszył się w powojennym kinie polskim pozycją niezrównaną i ocena tego, w jaki sposób z niej korzystał, do dziś pozostaje przedmiotem dyskusji. Był reżyserem, formalnym szefem filmowej produkcji, człowiekiem, bez którego zgody nie można było podjąć żadnej decyzji dotyczącej filmu. Zaufanie, jakim obdarzył Andrzeja Wajdę, otworzyło młodemu reżyserowi drogę do działalności filmowej. Po asystenturze przy Piątce z ulicy Barskiej Wajda otrzymał szansę na realizację pełnometrażowego debiutu – Pokolenia. Pierwotnie film miał kręcić sam Ford, ale ostatecznie oddał reżyserię Wajdzie. Sprawowanie przez Forda pieczy nad tym filmem pomogło w jego pozytywnej ocenie przez komisję kolaudacyjną, ale też doprowadziło do usunięcia z Pokolenia scen dziś legendarnych – jak aktorski pojedynek Tadeusza Łomnickiego ze Zbigniewem Cybulskim.

Po latach relacje między Wajdą a Fordem uległy pogorszeniu. Pozycja Forda w latach 60. słabła, a największą tragedią reżysera było odebranie mu realizacji filmu o Januszu Korczaku. Niemal gotowy do produkcji film trafił na antysemicką nagonkę 1968 roku, która doprowadziła Forda do emigracji. Ten niekwestionowany władca polskiej kinematografii okresu nie tylko stalinowskiego zmarł na obczyźnie samobójczą śmiercią.

Andrzej Wajda: Ten haniebny 1968 rok był dla mnie bodźcem do sięgnięcia po temat „Korczaka”, kiedy w warszawskiej Wytwórni Filmowej zobaczyłem niewyobrażalną scenę: Do filmu o niezwykłym pedagogu i wychowawcy Januszu Korczaku stały już wybudowane w tym studio dekoracje – filmu, który zaczął realizować Aleksander Ford, reżyser przeciw któremu zwróciły się władze partyjne, jako autorytetowi naszej kinematografii.

Chcąc postawić go w ostatecznej sytuacji nie tylko przerwano zdjęcia do filmu „Korczak”, ale wydano polecenie rozebrania dekoracji, co oznaczało dla Reżysera decyzję emigracji.

Współpraca:

• Pokolenie (1954) – Kierownictwo artystyczne