Kalendarium
© Fot. Archiwum Andrzeja Wajdy
1926
Andrzej Wajda urodził się 6 marca. Syn Jakuba Wajdy – kapitana piechoty Wojska Polskiego, ofiary zbrodni katyńskiej (rozstrzelany w kwietniu 1940 w Charkowie) i Anieli z domu Białowąs (1901–1950), nauczycielki.
Wnuk Kazimierza Waydy (1834-1901), wójta Szarowa.
1927
Narodziny brata Leszka.
1933
Zaczyna naukę w szkole podstawowej.
Ogląda w kinie film King Kong.
Kapitan Jakub Wajda zostaje przeniesiony służbowo do 72. Pułku Piechoty w Radomiu.
Wraz z rodziną zamieszkuje w domu oficerskim przy ulicy Malczewskiego 22.
Andrzej uczy się w Publicznej Szkole Powszechnej nr 15 im. Mikołaja Reja.
1938
Zostaje zastępowym w 30. Radomskiej Drużynie Harcerskiej.
Ogląda przedstawienie sztuki Zygmunta Nowakowskiego Gałązka rozmarynu.
Jedzie z ojcem do Lwowa, gdzie przystępuje do egzaminu w Lwowskiej Szkole Kadetów. Egzaminu nie zdaje. Ojciec zabiera go na Powszechną Wystawę Krajową, gdzie ogląda Panoramę Racławicką Wojciecha Kossaka.
1939
W sierpniu ojciec zostaje zmobilizowany i wyrusza do koszar. Pożegnanie z nim będzie wspominał do końca życia.
1 WRZEŚNIA WYBUCHA II WOJNA ŚWIATOWA
Po podpisaniu 23 sierpnia paktu Ribbentrop–Mołotow, stanowiącego umowę o nieagresji między III Rzeszą i ZSRR, 1 września Hitler napada na Polskę. Przy liczebnej i technologicznej przewadze stosujących blitzkrieg Niemców polskie wojsko, mimo waleczności, nie jest w stanie stawić skutecznego oporu.
17 WRZEŚNIA – AGRESJA SOWIECKA NA POLSKĘ
Łamiąc polsko-radziecki akt o nieagresji i bez formalnego wypowiedzenia wojny, Armia Czerwona atakuje Polskę. Rząd polski, z prezydentem Ignacym Mościckim i naczelnym dowódcą Edwardem Rydzem-Śmigłym, ewakuuje się do Rumunii. Terytorium Polski zostaje po kapitulacji Warszawy 28 września podzielone zgodnie z traktatem o granicach i przyjaźni między III Rzeszę a ZSRR.
We wrześniu z matką i bratem uciekają z Radomia – dokąd wracają w październiku.
Zakopuje szablę ojca w ogrodzie za domem przy ulicy Malczewskiego 22.
„Najwcześniejszy z wojennych rysunków. Stryj Gustaw Wajda przyjechał z Krakowa do Radomia na pierwszą wojenną Wigilię 1939 roku. Właśnie przyrządza karpia” – z „Autobiografii”.
© Archiwum Andrzeja Wajdy
1940
Wakacje spędza w Szydłowcu.
Uczęszcza na tajne komplety w nielegalnym gimnazjum.
Z matką i bratem muszą opuścić mieszkanie w domu oficerskim – zarekwirowane przez okupanta – przenoszą się do jednopokojowego mieszkania przy ulicy Czystej 11.
Wiosną 1940 roku NKWD (rus. Narodnyj Komissariat Wnutriennich Dieł SSSR, pol. Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR), na rozkaz Stalina, morduje w Katyniu i Charkowie (a również w Kalininie, Kijowie i Mińsku) ponad 20 000 polskich jeńców, w tym przeszło 10 000 oficerów Wojska Polskiego i Policji Państwowej. Oznacza to wyniszczenie elity intelektualnej i warstwy przywódczej narodu polskiego, co miało utrudnić odrodzenie się po wojnie niezależnej polskiej państwowości. Zbrodnia została częściowa ujawniona przez Niemców w 1943 roku.
1941
W czasie wakacji spędzonych w Szarowie pod Krakowem u rodziny ojca po raz pierwszy zwiedza Kraków. Wielkie wrażenie robią na nim witraże Stanisława Wyspiańskiego w kościele oo. Franciszkanów.
© Wikipedia.com
1942
Wstępuje do Armii Krajowej; zostaje łącznikiem.
Rozpoczyna naukę w prywatnej Wolnej Szkole Rysunku, Malarstwa i Rzeźby założonej przez Wacława Dobrowolskiego.
Zostaje pomocnikiem znanych artystów – Wiktora Langnera, Adama Stalony-Dobrzańskiego i Eugeniusza Pisarka – w tworzeniu polichromii w kaplicach bocznych i krużgankach kościoła Bernardynów.
Maluje pierwszy obraz olejny: Martwa natura z dzbankiem i nasturcją.
1943
Żeby zarobić na utrzymanie rodziny, pracuje jako magazynier, tragarz, pomocnik bednarza.
© Archiwum Andrzeja Wajdy
Cały czas maluje i rysuje.
Z powodu aresztowania dowódców Armii Krajowej musi opuścić Radom. Jedzie do Krakowa, gdzie ukrywa się u stryjów Augustyna i Wojciecha Wajdów w domu przy ulicy Emaus 7. Pracuje w ich zakładzie jako ślusarz.
© Archiwum Andrzeja Wajdy
13 kwietnia Niemcy ujawniają odkrycie grobów polskich oficerów zamordowanych w Katyniu. W gadzinowej gazecie „Goniec Radomski” ukazuje się lista zidentyfikowanych oficerów. Jest tam nazwisko Karol Wajda. Rok urodzenia się zgadza, ale rodzina ma nadzieję, że to zbieżność nazwisk.
1944
W krakowskich Sukiennicach Niemcy otwierają wystawę sztuki japońskiej – drzeworytów ukiyo-e ze zbiorów Feliksa „Mangghi” Jasieńskiego (Japonia była sojusznikiem Niemiec w czasie II wojny światowej).
© Archiwum Andrzeja Wajdy
Narażając się na aresztowanie (nie ma odpowiednich dokumentów), zwiedza tę wystawę, która jest dla niego olśnieniem.
Wraca do Radomia. Zapisuje się do Koedukacyjnego Gimnazjum i Liceum dla Dorosłych „Przyszłość”.
1945
8 maja – w Berlinie zostaje podpisana bezwarunkowa kapitulacja III Rzeszy, co oznacza koniec II wojny światowej w Europie.
Na konferencji w Jałcie w dniach 4-11 lutego Józef Stalin, Winston Churchill i Franklin Delano Roosevelt decydują o powojennym losie Polski. Rzeczpospolita traci Kresy Wschodnie i zyskuje, kosztem Niemiec, Ziemie Zachodnie. Pomimo sprzeciwu rządu RP na uchodźstwie Polska znajduje się w strefie wpływów ZSRR jako Polska Rzeczpospolita Ludowa, co na całe dekady oddziela ją od Zachodu tzw. żelazną kurtyną.
Z bratem Leszkiem jedzie na obóz harcerski do Wałbrzycha.
Kupuje książki: Ocalenie Czesława Miłosza, Miejsce na ziemi Juliana Przybosia.
1946
W kwietniu zdaje małą maturę.
W Teatrze Polskim w Warszawie ogląda Lillę Wenedę Juliusza Słowackiego w reżyserii Juliusza Osterwy.
W Radomiu projektuje scenografię do Antygony Sofoklesa i do składanki harcerskiej Gawęda o radosnej pracy w reżyserii Stanisława Gronkowskiego.
W sierpniu jedzie do Krakowa, aby złożyć dokumenty na Akademię Sztuk Pięknych.
Idzie do mieszkania Wiktora Langnera, gdzie zostaje aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa (aresztowany wtedy Wiktor Langner spędzi dziesięć lat w więzieniu). Z aresztu – o czym dowie się po wielu latach – wykupuje go stryj Augustyn Wajda.
W październiku zostaje przyjęty na Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie na Wydział Malarstwa i Rzeźby jako wolny słuchacz. Studiuje w pracowni profesora Zygmunta Radnickiego.
Zapisuje się na kurs scenografii do profesora Karola Frycza – przygotowuje nową wersję scenografii do Antygony Sofoklesa.
Mieszka u stryjów przy ulicy Emaus. Zapisuje się do Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej.
Układa swoją listę książek do przeczytania według poradnika Jana Kotta: „100 pierwszych książek”. (Część tych ponumerowanych przez niego książek znajduje się w Archiwum Andrzeja Wajdy w Muzeum Manggha).
1947
Na jego wniosek Państwowa Komisja Weryfikacyjna dopuszcza go do egzaminów z przedmiotów humanistycznych. Zostaje pełnoprawnym studentem ASP.
Przenosi się do pracowni Hanny Rudzkiej-Cybisowej.
1948
Pracuje przy Wystawie Ziem Odzyskanych we Wrocławiu.
Dla dyrektora Muzeum Etnograficznego w Krakowie Romana Reinfussa wykonuje rysunki okuć i skrzyń góralskich na Podhalu, a także cykl fotografii Parawany ulicznych fotografów.
Wraz z Konradem Nałęckim na łamach tygodnika „Wieś” publikuje artykuł Głos młodych plastyków, skrytykowany przez rektora Akademii Eugeniusza Eibischa.
Wstępuje do Grupy Samokształceniowej założonej przez Andrzeja Wróblewskiego.
Po rozwiązaniu Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej wstępuje do Związku Młodzieży Polskiej.
Z Konradem Nałęckim przygotowuje scenografie i kostiumy do operetki Rudolfa Frimla Rose-Marie – premiera odbywa się 31 grudnia 1948 roku.
15 grudnia 1948 roku została utworzona Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR) – monopartia komunistyczna powstała poprzez połączenie Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej. Sprawowała rządy w PRL w latach 1948-1989. Podporządkowana była Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego. PZPR była partią kierującą centralnie zarządzaną i zbiurokratyzowaną gospodarką, sprawującą władzę państwową w sposób totalitarny, kontrolującą wszystkie sfery życia społecznego.
1949
Cykl obrazów Rozstrzelanie Andrzeja Wróblewskiego, które zobaczył w pracowni artysty, robi na nim tak wielkie wrażenie, że postanawia porzucić Akademię dla Szkoły Filmowej w Łodzi i w lipcu zdaje tam na reżyserię.
© Fundacja Andrzeja Wróblewskiego
Zostaje przyjęty od razu na drugi rok.
W październiku bierze udział wraz z Grupą Samokształceniową w Festiwalu Szkół Artystycznych w Poznaniu.
1950
W Krakowie umiera matka.
Z przyjacielem Konradem Nałęckim przygotowuje film biograficzny o Janie Matejce – opracowują rysunkowy scenopis.
Razem z Andrzejem Wajdą studiują między innymi: Konrad Swinarski, Janusz Nasfeter, Stanisław Bareja, Kazimierz Kutz, Jan Łomnicki, Janusz Morgenstern, Andrzej Munk.
Odbywa praktykę na planie filmu Młodość Chopina w reżyserii Aleksandra Forda.
1951
Realizuje pierwszą „niemą etiudę fabularną” – Zły chłopiec, według opowiadania Antoniego Czechowa.
Żeni się z malarką Gabrielą Obrembą.
Drugi krótki film, jaki reżyseruje, to Ceramika iłżecka.
1952
Razem z Konradem Nałęckim publikuje na łamach „Kwartalnika Filmowego” artykuł Kompozycja obrazu w filmach dźwiękowych Eisensteina (Aleksander Newski i Iwan Groźny).
Jest asystentem Czesława Petelskiego przy realizacji filmu Cena betonu, który ostatecznie, pod tytułem
Cement, stanie się częścią filmu nowelowego Trzy opowieści (autorzy pozostałych nowel: Konrad Nałęcki i Ewa Poleska).
Realizuje szkolne ćwiczenia fotograficzne.
W grudniu ogląda przedstawienie teatru Berliner Ensemble Mutter Courage und seine Kinder w reżyserii Bertolta Brechta.
1953
Od 1 stycznia jest współpracownikiem Aleksandra Forda przy filmie Piątka z ulicy Barskiej.
Realizuje etiudę (fabularną z elementami dokumentalnymi) Kiedy ty śpisz.
Dostaje od Aleksandra Forda propozycję zrealizowania filmu na podstawie powieści Bohdana Czeszki Pokolenie.
1954
Realizuje film Pokolenie.
1955
26 stycznia odbywa się premiera filmu Pokolenie.
Antoni Bohdziewicz, pisząc o filmie, po raz pierwszy używa określenia „Polska Szkoła Filmowa”.
W lipcu za Pokolenie dostaje zespołową Nagrodę Państwową III stopnia.
Realizuje film Idę do słońca o rzeźbiarzu Xawerym Dunikowskim – na jego osiemdziesiąte urodziny. Kołysankę do cyklu rzeźb Macierzyństwo śpiewa dla filmu żona reżysera Gabriela Obremba, obdarzona pięknym głosem.
Z filmem Pokolenie jedzie do Czechosłowacji, do Moskwy i Leningradu.
W sierpniu w Warszawie bierze udział w nieformalnym spotkaniu założycielskim Zespołu Filmowego „Kadr” – kierownikiem artystycznym jest Jerzy Kawalerowicz, kierownikiem literackim – Tadeusz Konwicki (przedtem Krzysztof Teodor Toeplitz), szefem produkcji – Ludwik Hager, obecni są na nim także Jerzy Stawiński i Andrzej Munk.
Stawiński pracuje nad scenariuszem do filmu Kanał.
Po odrzuceniu projektu filmu przez Andrzeja Munka kierownik Zespołu „Kadr” Tadeusz Konwicki przekazuje mu ten scenariusz do realizacji.
Razem ze Stawińskim pracuje nad scenariuszem do końca roku.
1956
7 lutego Centralny Zarząd Wytwórni Filmowych podpisuje umowę na scenariusz Kanału.
W kwietniu film zostaje skierowany do produkcji.
28 czerwca – w Poznaniu rozpoczyna się pierwszy w PRL strajk generalny, w którym robotnicy demonstrują przeciwko władzy, domagając się poprawy warunków bytowych. Wojsko i milicja krwawo tłumią te protesty – ginie kilkadziesiąt osób, kilkaset zostaje rannych.
21 października – funkcję I sekretarza KC PZPR obejmuje Władysław Gomułka, z czym wiąże się częściowa liberalizacja sprawowania monopartyjnej władzy. W wyniku tzw. odwilży październikowej rozpoczyna się destalinizacja PRL, rehabilituje się więźniów politycznych, odnowiona zostaje relacja państwo–Kościół, a w sferze kultury odstępuje się od zasad socrealizmu.
1957
W marcu dostaje wiadomość o śmierci Andrzeja Wróblewskiego, bardzo ciężko to przeżywa.
20 kwietnia odbywa się w Warszawie premiera filmu Kanał.
W maju film zdobywa Srebrną Palmę na Festiwalu Filmowym w Cannes, ex aequo z Siódmą pieczęcią Ingmara Bergmana.
W czerwcu ogląda przedstawienie The Shakespeare Memorial Theatre Company z Londynu – Tytusa Andronikusa w reżyserii Petera Brooka.
Zaczyna pracę nad scenariuszem według powieści Jerzego Andrzejewskiego Popiół i diament.
12 listopada spotyka się z autorem i przekonuje go do swojej wersji scenariusza.
1958
17 stycznia Komisja Ocen Scenariuszy jednogłośnie zgodziła się na realizację scenariusza filmu Popiół i diament.
Wykonawcą głównej roli zostaje Zbigniew Cybulski.
Ogląda przedstawienie Piccolo Teatro z Mediolanu Sługa dwóch panów w reżyserii Giorgia Strehlera.
Zygmunt Hübner składa mu propozycję wyreżyserowania sztuki Michaela Gazzo Kapelusz pełen deszczu w Teatrze Wybrzeże.
Premiera filmu Popiół i diament odbywa się 3 października w Warszawie.
Pracuje z Wojciechem Żukrowskim nad scenariuszem filmu Lotna. Zdjęcia do tego filmu rozpoczynają się we wrześniu.
1959
W lutym kończy zdjęcia do Lotnej.
Spotyka się z Jerzym Andrzejewskim w sprawie scenariuszy do Bram raju i Niewinnych czarodziejów
W marcu zaczyna próby w Teatrze Wybrzeże do sztuki Kapelusz pełen deszczu. Premiera odbywa się 2 maja.
Rozpoczyna latem zdjęcia do filmu Niewinni czarodzieje w Warszawie.
W sierpniu rozwodzi się z Gabrielą Obrembą.
27 września w Zielonej Górze odbywa się premiera filmu Lotna.
19 grudnia bierze ślub z Zofią Żuchowską.
1960
W marcu jedzie do Argentyny na pokaz filmu Popiół i diament.
W Buenos Aires poznaje Witolda Gombrowicza.
W czerwcu zaczyna próby do sztuki Hamlet w Teatrze Wybrzeże. Premiera odbywa się 13 sierpnia.
W listopadzie zaczyna zdjęcia do filmu Samson.
17 grudnia odbywa się premiera filmu Niewinni czarodzieje.
Reżyseruje w Teatrze Ateneum sztukę Dwoje na huśtawce Williama Gibsona. Premiera ma miejsce 23 grudnia.
1961
W lutym zakończyły się zdjęcia do Samsona. W sierpniu film zostaje pokazany na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji.
W Jugosławii reżyseruje film Powiatowa lady Makbet.
W grudniu prowadzi zajęcia ze studentami reżyserii w łódzkiej Szkole Filmowej.
1962
W styczniu odbywa się w Belgradzie premiera filmu Powiatowa lady Makbet.
Na festiwalu w Puli nagrodę otrzymują Olivera Marković za rolę w tym filmie, za zdjęcia – Aleksandar Sekulović.
Bierze udział w międzynarodowym projekcie, reżyserując w jego ramach krótkometrażowy film Miłość dwudziestolatków. Filmy realizują także: François Truffaut, Shintaro Ishihara, Marcel Ophuls, Renzo Rossellini.
Film ten zapoczątkował wieloletnią przyjaźń i współpracę z Barbarą Pec-Ślesicką, kierownikiem produkcji.
22 czerwca na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie ma miejsce światowa premiera tych filmów.
Realizuje dla Teatru Telewizji spektakl według opowiadania Kazimierza Brandysa Wywiad z Ballmeyerem, pokazany 11 czerwca, i później, 26 listopada – spektakl Cudza żona i mąż pod łóżkiem według noweli Fiodora Dostojewskiego.
W październiku leci na Kubę, gdzie w Hawanie odbywa się premiera Kanału. Przeżywa tam grożący wojną światową konflikt między Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Radzieckim w Zatoce Świń.
Otrzymuje przydział na mieszkanie w Warszawie na Muranowie.
1963
2 marca w Teatrze Ateneum w Warszawie odbywa się premiera sztuki Demony Johna Whitinga. Prócz reżyserii projektuje do tego spektaklu dekoracje i kostiumy wspólnie z Ewą Starowieyską.
Aleksander Ścibor-Rylski pisze scenariusz Człowieka z marmuru. 30 kwietnia Komisja Ocen Scenariuszy, po burzliwej dyskusji, uznaje go za niecenzuralny.
Razem z Jerzym Andrzejewskim pisze scenariusz według jego powieści Bramy raju – także odrzucony przez Komisję.
26 października w Starym Teatrze w Krakowie odbywa się premiera dramatu Wesele Stanisława Wyspiańskiego – prócz reżyserii projektuje też scenografię i kostiumy.
Pod koniec roku zapada decyzja o realizacji filmu Popioły według powieści Stefana Żeromskiego.
1964
W lutym i marcu w Bułgarii i Jugosławii przeprowadza dokumentację do filmu Popioły.
Zdjęcia do Popiołów rozpoczęły się w marcu i trwały prawie rok.
1965
W styczniu przeprowadza się do mieszkania Beaty Tyszkiewicz.
Prowadzi zajęcia dydaktyczne ze studentami reżyserii w łódzkiej Szkole Filmowej. Z etiud studenckich zrealizowanych pod jego opieką, najciekawszą jest Muchotłuk Marka Piwowskiego.
25 września odbywa się premiera Popiołów.
1966
Razem z Beatą Tyszkiewicz kupują dwór w Głuchach niedaleko Warszawy.
W maju film Popioły otwiera Festiwal Filmowy w Cannes.
Prowadzi zajęcia w Studium Scenopisarstwa Filmowego przy Zespołach Filmowych w Warszawie.
Filmowcy powołują Stowarzyszenie Filmowców Polskich (SFP). Prezesem zostaje Jerzy Kawalerowicz, przewodniczącym Koła Reżyserów – Andrzej Wajda.
Podpisuje umowę z Samem Waynbergiem, angielskim producentem filmu Bramy raju.
Zdjęcia do tego filmu są realizowane od września do listopada w Jugosławii.
1967
8 stycznia ginie tragicznie Zbigniew Cybulski.
29 marca urodziny córki Karoliny.
13 maja bierze ślub z Beatą Tyszkiewicz.
Latem pisze scenariusz filmu Wszystko na sprzedaż. W październiku scenariusz zostaje zaakceptowany.
W Poznaniu organizuje wystawę malarstwa Andrzeja Wróblewskiego. Pokazuje cykl Rozstrzelania.
1968
Wystawa malarstwa Andrzeja Wróblewskiego z Poznania zostaje przeniesiona do Warszawy.
Zdjęcia do filmu Wszystko na sprzedaż trwają od 11 lutego do 22 kwietnia.
Między 24 maja a 21 czerwca realizuje dla telewizji komedię Przekładaniec według noweli Stanisława Lema. Przekładaniec zostaje pokazany w telewizji 17 sierpnia.
Rozstaje się z Beatą Tyszkiewicz. Przeprowadza się do mieszkania na placu Zamkowym.
W sierpniu uzyskuje zgodę na realizację filmu Polowanie na muchy według noweli Janusza Głowackiego. Zdjęcia trwają do 28 listopada.
8 marca – na dziedzińcu Uniwersytetu Warszawskiego odbywa się demonstracja studentów domagających się przywrócenia na listę studentów Adama Michnika i Henryka Szlajfera, skreślonych z niej za udział we wcześniejszych protestach związanych ze zdjęciem z afisza Teatru Narodowego Dziadów Adama Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka. Jest to początkiem protestów studenckich w większości polskich uczelni, a także tzw. wydarzeń marcowych, czyli kryzysu politycznego, którego efektem jest antysemicka i antyinteligencka nagonka, w rezultacie prowadząca do emigracji wielu ludzi kultury i nauki pochodzenia żydowskiego.
1969
28 stycznia odbywa się premiera filmu Wszystko na sprzedaż.
Realizuje dla telewizji sztukę Makbet Williama Szekspira. Premiera w telewizji odbywa się 30 czerwca.
Wakacje spędza na Mazurach z Agnieszką Osiecką.
19 sierpnia wchodzi na ekrany Polowanie na muchy.
Podróżuje do Brazylii, gdzie ogląda rytualne obrzędy, które robią na nim wielkie wrażenie. W Londynie uczęszcza na wiele teatralnych spektakli.
Z wybitnym dokumentalistą Andrzejem Brzozowskim pisze scenariusz filmu Krajobraz po bitwie według opowiadania Tadeusza Borowskiego. Zdjęcia do tego filmu trwają od końca sierpnia do grudnia.
29 października zostaje orzeczony rozwód z Beatą Tyszkiewicz.
1970
Telewizja akceptuje do realizacji film Brzezina według opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza.
Zdjęcia do tego filmu zostały zrealizowane w marcu i kwietniu w leśniczówce na skraju Puszczy Kampinoskiej.
Podróżuje do Japonii w związku z Expo w Osace i towarzyszącym mu festiwalem filmowym.
30 marca przylatuje do Tokio. 2 kwietnia zwiedza Expo w Osace, gdzie uważnie przygląda się rozwiązaniom technologicznym i koncepcji wystawienniczej poszczególnych pawilonów narodowych.
Z Notesów… : „Expo 70: 5 000 000 zwiedzających, 1 złodziej kieszonkowy”.
8 września odbyła się premiera w Warszawie filmu Krajobraz po bitwie, 10 listopada miała miejsce premiera filmu Brzezina.
12 grudnia – wprowadzona zostaje podwyżka cen żywności, na co zubożałe społeczeństwo reaguje na Wybrzeżu protestami. Zostają one brutalnie stłumione przez milicję i wojsko – w Gdyni, Szczecinie, Gdańsku i Elblągu zabitych zostaje co najmniej 40 cywili, rannych zostaje ponad 1000 osób. W wyniku wydarzeń stanowisko I sekretarza KC PZPR przejmuje 20 grudnia Edward Gierek.
Jako przewodniczący Koła Reżyserów Stowarzyszenia Filmowców polskich bezskutecznie stara się o możliwość zarejestrowania wydarzeń grudniowych.
1971
W lutym w Starym Teatrze w Krakowie rozpoczyna próby do sztuki Biesy według powieści Fiodora Dostojewskiego w adaptacji Alberta Camusa. Scenografię projektuje sam, kostiumy przygotowuje Krystyna Zachwatowicz.
Piotr Skrzynecki aranżuje pierwsze spotkanie Andrzeja Wajdy i Krystyny Zachwatowicz w sprawie kostiumów do spektaklu. Oznacza to początek wspólnej pracy i małżeństwa.
Premiera sztuki odbyła się 29 kwietnia.
© Fot. W. Plewiński
W czasie prób do Biesów – 18 kwietnia bierze udział w Radziejowicach w naradzie filmowców z szefem kinematografii, na której zapada decyzja o przywróceniu Zespołów Filmowych.
W sierpniu i we wrześniu realizuje w Norymberdze, Frankfurcie i Wiesbaden film Piłat i inni w swojej adaptacji fragmentu powieści Michaiła Bułhakowa Mistrz i Małgorzata.
Kupuje dom w Warszawie na Żoliborzu.
We wrześniu zaczyna próby do amerykańskiej sztuki Sticks and Bones (polski tytuł Jak brat bratu) w Teatrze Sowriemiennik w Moskwie, która będzie mieć premierę w styczniu 1972 roku.
W listopadzie minister Wiśniewski zatwierdza do realizacji scenariusz filmu Ziemia obiecana.
18 grudnia otrzymuje oficjalną nominację na kierownika nowego Zespołu Filmowego „X”, do którego angażuje Barbarę Pec-Ślesicką jako kierowniczkę produkcji i Konstantego Puzynę jako kierownika literackiego.
1972
11 stycznia zaczyna zdjęcia do filmu Wesele.
W marcu z Krystyną Zachwatowicz jedzie do Syrii – oraz na spotkania z widzami w Bejrucie.
W niemieckiej telewizji ZDF w Wielki Piątek 29 marca został pierwszy raz pokazany film Piłat i inni.
Przedstawienie Biesy, które w kwietniu zostaje pokazane w Londynie i Zurychu, wywołuje protesty ambasady ZSRR.
Bolesław Michałek zastępuje Konstantego Puzynę w funkcji kierownika literackiego Zespołu „X”.
1973
9 stycznia odbywa się w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie premiera filmu Wesele – 72 lata po premierze scenicznej.
14 stycznia rozpoczyna wraz z Krystyną Zachwatowicz próby do sztuki Friedricha Dürrenmatta Der Mitmacher (Wspólnik) w teatrze Schauspielhaus w Zurychu. Na skutek nieporozumień z autorem – ingerującym w próby – zrywa współpracę z teatrem, wycofuje nazwisko z afisza i wraca do Warszawy.
Wiosną wprowadza się do domu na Żoliborzu z Krystyną Zachwatowicz.
Wakacje w Jugosławii spędzają razem z córką Andrzeja – Karoliną.
1 września podpisuje umowę o pracę na stanowisku reżysera w Starym Teatrze w Krakowie.
W październiku prowadzi prace dokumentacyjne do filmu Ziemia obiecana według powieści Władysława Reymonta – wraz ze scenografami Tadeuszem Wybultem i Maciejem Putowskim. Trwają też zdjęcia próbne do tego filmu.
2 listopada zaczyna próby do Nocy listopadowej Stanisława Wyspiańskiego w Starym Teatrze.
W tym samym roku otrzymuje BAMBI – Niemiecką Nagrodę Filmową za film Piłat i inni.
1974
13 stycznia odbywa się premiera Nocy listopadowej.
Wiosną i latem trwają zdjęcia do filmu Ziemia obiecana. Główne role grają Daniel Olbrychski, Wojciech Pszoniak i Andrzej Seweryn.
W lipcu otrzymuje Nagrodę Państwową I stopnia.
We wrześniu w Yale Repertory Theatre w USA reżyseruje replikę krakowskich Biesów z Elżbietą Czyżewską w roli Marii Lebiadkin i Meryl Streep w roli Lizy.
W listopadzie rozpoczyna próby do sztuki Stanisławy Przybyszewskiej Sprawa Dantona w Teatrze Powszechnym w Warszawie.
1975
25 stycznia ma miejsce premiera sztuki Sprawa Dantona w Teatrze Powszechnym w Warszawie.
21 lutego odbywa się premiera filmu Ziemia obiecana w Warszawie.
Bolesław Sulik pisze scenariusz filmu według powieści Josepha Conrada Smuga cienia.
W lipcu na festiwalu w Moskwie film Ziemia obiecana zdobywa Złoty Medal (ex aequo z Dersu Uzałą Akiry Kurosawy).
Nominowany do Oscara – nie dostaje tej nagrody pod pretekstem rzekomego antysemityzmu.
Zdjęcia do filmu Smuga cienia odbywają się w Bułgarii w sierpniu i we wrześniu. Główną rolę gra Marek Kondrat.
30 października w Urzędzie Stanu Cywilnego na Żoliborzu w Warszawie zawiera związek małżeński z Krystyną Zachwatowicz. Świadkami są Barbara Pec-Ślesicka i Piotr Skrzynecki.
W Teatrze Telewizji występuje jako aktor w roli reżysera, w adaptacji opowiadania Pogarda Alberta Moravii. Reżyseruje Andrzej Łapicki. (Premiera 15 grudnia).
Dostaje Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia za Ziemię obiecaną, a w listopadzie Order Sztandaru Pracy II klasy.
W Teatrze na Woli w Warszawie rozpoczyna próby do sztuki Antonia Buero Vallejo Gdy rozum śpi.
1976
3 lutego spotkanie z ministrem kultury Józefem Tejchmą, życzliwym dla projektu Człowieka z marmuru, skutkuje skierowaniem tego filmu do produkcji.
20 marca odbywa się premiera przedstawienia Gdy rozum śpi.
Po dwóch tygodniach prób – 24 kwietnia – ma miejsce premiera sztuki Sławomira Mrożka Emigranci na Scenie Kameralnej Starego Teatru w Krakowie. Grają Jerzy Stuhr i Jerzy Bińczycki, scenografię zaprojektowała Krystyna Zachwatowicz.
W marcu film Ziemia obiecana, nominowany do Oscara, przegrywa z filmem Akiry Kurosawy Dersu Uzała.
Pod koniec kwietnia rozpoczyna zdjęcia do filmu Człowiek z marmuru według scenariusza Aleksandra Ścibor-Rylskiego. Pierwszy raz na ekranie pojawia się w nim Krystyna Janda.
W maju, w przerwie do zdjęć Człowieka z marmuru, realizuje film dokumentalny Umarła klasa – zapis spektaklu Tadeusza Kantora w teatrze Cricot 2.
6 września w Warszawie ma miejsce premiera filmu Smuga cienia.
25 czerwca – w prasie pojawia się tekst przemówienia Piotra Jaroszewicza informującego o podwyżce cen żywności. Spotyka się to z falą protestów robotniczych w zakładach, zwłaszcza w Radomiu, Ursusie i Płocku. Pacyfikacja tych demonstracji pociąga za sobą dalsze prześladowania ich uczestników. Mobilizacja inteligenckich środowisk opozycyjnych w celu materialnej, prawnej i medycznej pomocy ofiarom represji prowadzi do powstania Komitetu Obrony Robotników.
1977
25 lutego odbywa się premiera filmu Człowiek z marmuru (w prasie anonsowanego jako „seanse zarezerwowane”). Na początku maja władze polityczne dyscyplinarnie zwalniają wiceministra kultury ds. kinematografii Mieczysława Wojtczaka i zmuszają do złożenia dymisji pełniącego obowiązki ministra kultury Józefa Tejchmę.
We wrześniu na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku film nie dostaje żadnej nagrody, ale krytycy filmowi i dziennikarze akredytowani przy Festiwalu wręczają mu na schodach swoją nagrodę – cegłę.
8 stycznia w Starym Teatrze w Krakowie rozpoczyna próby do swojej adaptacji powieści Fiodora Dostojewskiego Idiota. Grają Jerzy Radziwiłowicz i Jan Nowicki. Scenografię przygotowuje Krystyna Zachwatowicz. Premiera odbyła się 17 lutego.
W Yale Repertory Theatre w New Haven inscenizuje sztukę Tadeusza Różewicza Białe małżeństwo. Scenografię projektuje Krystyna Zachwatowicz. Premiera ma miejsce 15 kwietnia.
Realizuje film dokumentalny Zaproszenie do wnętrza przedstawiający postać zbieracza i znawcy polskiej sztuki ludowej, Ludwiga Zimmerera, przyjaciela.
Scenariusz filmu Bez znieczulenia autorstwa Agnieszki Holland zostaje skierowany do nowego wiceministra kinematografii Janusza Wilhelmiego, który żąda daleko idących zmian w scenopisie, zmieniających jego polityczną wymowę. Te żądania powodują wycofanie się reżysera z zamiaru nakręcenia filmu.
W Teatrze Powszechnym w Warszawie reżyseruje przedstawienie Rozmowy z katem według książki Kazimierza Moczarskiego. Moczarskiego gra Zygmunt Hübner. Scenografię opracowuje Allan Starski. Premiera odbyła się 22 grudnia.
W Starym Teatrze w Krakowie reżyseruje ośmiogodzinne widowisko Z biegiem lat, z biegiem dni… , według scenariusza Joanny Olczak-Ronikier. Grają prawie wszyscy aktorzy teatru, ze znakomitą Anną Polony w roli pani Dulskiej. Scenografię projektują Krystyna Zachwatowicz i Kazimierz Wiśniak. W marcu odbyła się premiera.
16 marca ginie w katastrofie lotniczej minister Janusz Wilhelmi, co pozwala powrócić do projektu filmu Bez znieczulenia.
Zdjęcia do tego filmu odbywają się w kwietniu i w maju. Na Festiwalu w Gdańsku film zdobywa Grand Prix ex aequo z Pasją Stanisława Różewicza.
W maju Maciej Karpiński, asystent reżysera, przenosi inscenizację Sprawy Dantona na scenę Teatru Armii Ludowej w Sofii.
W marcu zostaje wybrany na przewodniczącego Rady Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych.
W listopadzie na Walnym Zjeździe Stowarzyszenia Filmowców Polskich zostaje prezesem Stowarzyszenia.
Zbigniew Kamiński pisze scenariusz filmu Panny z Wilka według opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza.
W lipcu film zostaje skierowany do produkcji. Zdjęcia trwają od września do grudnia.
1979
W lutym odbywa się pokaz Człowieka z marmuru w Moskwie.
W lutym gotowy jest scenariusz Janusza Kijowskiego i Edwarda Żebrowskiego filmu Powołanie. Opowiada o zwyczaju wprowadzonym w seminarium śląskim przez biskupa Herberta Bednorza – alumni seminarium po drugim roku odbywają roczną praktykę w kopalni.
Jerzy Radziwiłowicz miał grać alumna wracającego do seminarium, a Olgierd Łukaszewicz jego przyjaciela, który zostawał w kopalni i angażował się w wolne związki zawodowe.
Dokumentacja do filmu została ukończona, odbywały się zdjęcia próbne, ale władze wstrzymały produkcję. Byłby to film o wolnych związkach – rok przed powstaniem Solidarności.
W autobiografii reżyser napisał: „niewielu niezrealizowanych projektów żałuję, ale ten jeden opłakuję do dzisiaj”.
Od kwietnia do czerwca realizuje zdjęcia do filmu Dyrygent według scenariusza Andrzeja Kijowskiego. Grają: wielki brytyjski aktor John Gielgud, Krystyna Janda i Andrzej Seweryn.
20 czerwca wygłasza referat na sesji iwaszkiewiczowskiej Instytutu Badań Literackich: O filmowaniu prozy Iwaszkiewicza.
4 września ma miejsce premiera filmu Panny z Wilka.
Pod koniec listopada rozpoczyna zdjęcia do serialu telewizyjnego na podstawie spektaklu Z biegiem lat, z biegiem dni… Autorka scenariusza spektaklu teatralnego Joanna Olczak-Ronikier napisała serialową wersję tego widowiska. Współreżyserami są Anna Polony i Edward Kłosiński. (Zdjęcia trwają do końca marca 1980).
W tym samym czasie rozpoczyna w Teatrze w Nanterre pod Paryżem próby do sztuki Oni Witkacego z udziałem polskich aktorów: Wojciecha Pszoniaka i Andrzeja Seweryna. Scenografię projektuje Krystyna Zachwatowicz.
1980
5 lutego odbywa się premiera Onych w Teatrze w Nanterre.
W marcu Dyrygent trafia do kin. Andrzej Seweryn za rolę w tym filmie zdobywa nagrodę Srebrny Niedźwiedź na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie.
W marcu TVP wyświetla film Pogoda domu niechaj będzie z Tobą…. Jarosław Iwaszkiewicz. Zdjęcia do niego zostały nakręcone w 1978 roku.
W kwietniu nominowane do Oscara Panny z Wilka przegrywają z Blaszanym bębenkiem Volkera Schlöndorffa.
15 sierpnia zaczyna się strajk w Stoczni Gdańskiej. Z inicjatywy Andrzeja Wajdy do Gdańska jedzie ekipa filmowa SFP, aby dokumentować to ważne wydarzenie: reżyserzy Andrzej Chodakowski i Andrzej Zajączkowski, operatorzy Michał Bukojemski i Jacek Petrycki. Realizują film Robotnicy ’80.
Poparłszy strajk w liście intelektualistów – jedzie do Gdańska 29 sierpnia. Stoczniowiec Mirosław Waga, prowadzący go od bramy do sali obrad, powiedział (wiedząc oczywiście, z kim idzie): „Niech Pan teraz zrobi film o nas – Człowiek z żelaza”.
Wielkie wrażenie robi na nim Lech Wałęsa, z którym odbywa długą rozmowę.
Udziela wywiadu do „Strajkowego Biuletynu Informacyjnego”.
31 sierpnia – podpisane zostały porozumienia sierpniowe, które umożliwiły powstanie pierwszego wolnego, niezależnego związku zawodowego „Solidarność”.
Już we wrześniu zamawia u Aleksandra Ścibor-Rylskiego scenariusz filmu Człowiek z żelaza.
Od 7 września do 26 października w telewizji trwa pierwsza emisja serialu Z biegiem lat, z biegiem dni…
Od 8 do 15 września w Gdańsku odbywa się Festiwal Polskich Filmów Fabularnych zakończony dwudniowym Forum Filmowców. Wygłasza na nim ważny referat programowy, którego pierwsze zdanie zostało nagrodzone brawami: „(…) podstawowym obowiązkiem artysty wobec polskiej rzeczywistości jest mówienie prawdy”.
Zapisuje się do Solidarności.
We wrześniu Józef Tejchma zostaje ponownie ministrem kultury, a Mieczysław Wojtczak kierownikiem wydziału kultury KC PZPR.
Maciej Karpiński przenosi inscenizację Sprawy Dantona S. Przybyszewskiej z Teatru Powszechnego w Warszawie. Realizuje ją w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (scena Wielki Młyn). Premiera ma miejsce 9 listopada.
Na początku listopada Aleksander Ścibor-Rylski kończy pisanie scenariusza filmu Człowiek z żelaza.
15 grudnia w Gdańsku inscenizuje uroczystości odsłonięcia pomnika Poległych Stoczniowców przy bramie do Stoczni Gdańskiej.
W grudniu scenariusz filmu Człowiek z żelaza zostaje skierowany do produkcji.
W rozmowie z gen. Jaruzelskim próbuje bezskutecznie uzyskać zgodę na użycie czołgów do Człowieka z żelaza.
1981
7 i 8 stycznia udaje się do Moskwy z oficjalną delegacją Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Cała polska delegacja ma przypięte (przez Krystynę Zachwatowicz) znaczki Solidarności.
Zdjęcia do filmu Człowiek z żelaza rozpoczynają się w styczniu i trwają do kwietnia. Grają: Krystyna Janda, Jerzy Radziwiłowicz, Marian Opania.
W marcu z Jerzym Kawalerowiczem staje na czele powołanego Komitetu Ocalenia Kinematografii.
28 maja film Człowiek z żelaza zdobywa Złotą Palmę na Festiwalu Filmowym w Cannes.
W czerwcu realizuje na dziedzińcu wawelskim przedstawienie Aktorzy Teatru Starego w scenach i monologach z Hamleta.
27 lipca w Warszawie odbywa się premiera filmu Człowiek z żelaza (do 12 grudnia obejrzało go ponad 5 milionów widzów).
W sierpniu we Francji pracuje z Agnieszką Holland, Bolesławem Michałkiem i Jackiem Gąsiorowskim nad scenariuszem filmu Danton (autorem ostatecznej jego wersji jest Jean-Claude Carrière).
W Maisons-Laffitte – siedzibie paryskiej „Kultury” – wraz z Krystyną Zachwatowicz odwiedza Józefa Czapskiego. To pierwsze spotkanie będzie początkiem przyjaźni.
17 października odbiera doktorat honoris causa na Uniwersytecie Amerykańskim w Waszyngtonie.
28 listopada w Starym Teatrze w Krakowie odbyła się premiera Hamleta Williama Szekspira. Rolę główną zagrał Jerzy Stuhr. Scenografię opracowali Lidia i Jerzy Skarżyńscy.
W listopadzie zaprasza do Warszawy producentkę francuską filmu Danton Margaret Ménégoz i aktora Gérarda Depardieu, aby zobaczyli, jak wygląda w Polsce sytuacja rewolucyjna – ostatnie miesiące Solidarności.
Wchodzi w skład Komitetu Organizacyjnego Kongresu Kultury Polskiej.
12 grudnia, podczas Kongresu, mówi o potrzebie stworzenia samorządu artystycznego i o nowej służebnej roli Ministerstwa Kultury.
Kongres zostaje przerwany, ponieważ 13 grudnia zostaje ogłoszony stan wojenny.
Stan wojenny w Polsce w latach 1981–1983 – stan nadzwyczajny wprowadzony 13 grudnia 1981 roku na terenie całej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, niezgodnie z Konstytucją Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Został zawieszony 31 grudnia 1982 roku, a zniesiono go 22 lipca 1983 roku. W trakcie jego trwania internowano łącznie 10 131 działaczy związanych ze zdelegalizowanym Niezależnym Samorządnym Związkiem Zawodowym „Solidarność”, a życie straciło około 40 osób, w tym 9 górników z Kopalni Węgla Kamiennego „Wujek” w Katowicach podczas pacyfikacji strajku. Stan wojenny wprowadzono na mocy podjętej niejednomyślnie uchwały Rady Państwa z dnia 12 grudnia 1981 roku, na wniosek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego – tymczasowego, niekonstytucyjnego organu władzy, a faktycznie nadrzędnego wobec konstytucyjnych władz państwowych. Został on poparty przez Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwałą z dnia 25 stycznia 1982 roku.
Stan wojenny powoduje zawieszenie działalności SFP, którego jest prezesem.
Ministrem kultury zostaje Kazimierz Żygulski, zwolennik twardej polityki władz komunistycznych.
Zawieszona zostaje produkcja filmów Zespołu Filmowego „X”: Wielki bieg Jerzego Domaradzkiego, Kobieta samotna Agnieszki Holland, Matka Królów Janusza Zaorskiego i Przesłuchanie Ryszarda Bugajskiego.
1982
Margaret Ménégoz przenosi – za zgodą firmy Gaumont, producenta Dantona – realizację filmu do Francji. Podpisana uprzednio umowa z Filmem Polskim umożliwia ekipie i aktorom otrzymanie paszportów i wyjazd do Francji.
21 kwietnia rozpoczynają się w Paryżu zdjęcia do filmu Danton. Robespierre’a gra Wojciech Pszoniak, jako członkowie Komitetu Ocalenia występują aktorzy polscy: Bogusław Linda, Tadeusz Huk, Jan Kociniak, Marek Kondrat. W Dantona wciela się Gérard Depardieu. Grają także wybitni francuscy reżyserzy teatralni – Roger Planchon i Patrice Chereau, a także aktor filmu Samson: Serge Merlin. Operatorem jest Igor Luther. Jesienią film zostaje ukończony.
17 maja pisze z Paryża bardzo ostry list otwarty do wiceministra kinematografii Stanisława Stefańskiego w sprawie kolaudacji filmu Przesłuchanie (na której nie mógł być z powodu zdjęć do filmu Danton), protestując przeciwko atakowi partyjnych filmowców na film Bugajskiego.
1 października z rąk prezydenta Francji François Mitterranda otrzymuję Legię Honorową.
Maciej Karpiński raz jeszcze odtwarza Sprawę Dantona, tym razem jako L’Affare Danton, w Teatro Stabile Friuli – Venezia Giulia w Trieście (premiera 28 października 1982).
1983
7 stycznia w Paryżu odbywa się premiera filmu Danton, a 31 stycznia w Warszawie.
Od połowy marca do połowy czerwca trwają przygotowania i zdjęcia do filmu Miłość w Niemczech.
Zdjęcia były realizowane w Brombach w Bawarii. Operatorem był Igor Luther. Grali Hanna Schygulla i Piotr Łysak (musiał zastąpić Bogusława Lindę, któremu władze PRL odmówiły paszportu).
30 kwietnia przez kierownictwo kinematografii zostaje zwolniony z pracy razem z Barbarą Pec-Ślesicką i Bolesławem Michałkiem. Zespól Filmowy „X” ulega likwidacji.
7 września ma miejsce pokaz filmu Miłość w Niemczech na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji. W październiku odbywają się pokazy w Paryżu i Berlinie.
We wrześniu w Starym Teatrze w Krakowie rozpoczyna próby do swojej adaptacji powieści Fiodora Dostojewskiego Zbrodnia i kara.
3 listopada w Starym Teatrze rozpoczyna próby do Antygony Sofoklesa. Scenografia – Krystyna Zachwatowicz. Grają: Ewa Kolasińska, Tadeusz Huk, Krzysztof Globisz.
W grudniu odbywa się zjazd Stowarzyszenia Filmowców Polskich – na prezesa zostaje wybrany Janusz Majewski.
1984
20 stycznia w Starym Teatrze widzowie oglądają premierowy spektakl Antygony.
7 października ma miejsce premiera Zbrodni i kary. Grają: Jerzy Stuhr, Jerzy Radziwiłowicz, Barbara Grabowska. Scenografię przygotowała Krystyna Zachwatowicz.
3 listopada w Warszawie odbywa się pogrzeb zamordowanego przez SB księdza Jerzego Popiełuszki.
Rozmawia z Ernestem Bryllem o dramacie, który by przedstawiał pierwsze dni po śmierci Jezusa.
Uzyskuje zgodę podsekretarz stanu Ministerstwa Kultury i Sztuki i przewodniczącego Komitetu Kinematografii Jerzego Bajdora na realizację filmu według powieści Tadeusza Konwickiego Kronika wypadków miłosnych.
Jesienią prowadzi zajęcia w Szkole Filmowej w Łodzi dla wydziału reżyserskiego i operatorskiego: Konrad według III części Dziadów Adama Mickiewicza.
1985
W styczniu sztuka Wieczernik Ernesta Brylla jest ukończona, ale cenzura nie zgadza się na wystawienie jej w Teatrze Ateneum.
Próby i premiera (w Wielki Piątek 5 kwietnia) Wieczernika odbywają się w kościele na Żytniej w Warszawie, jeszcze nieczynnym po zniszczeniach w Powstaniu. Asystentem reżysera jest Maciej Karpiński.
W maju rozpoczyna zdjęcia do filmu Kronika wypadków miłosnych, ukończone we wrześniu. W filmie występuje autor powieści Tadeusz Konwicki.
1986
6 marca telegram urodzinowy dostaje od Ronalda Reagana, a od Jacka Fedorowicza „proroczy telewizor”.
Z okazji sześćdziesięciolecia odbyły się dwie wystawy monograficzne: w marcu w warszawskim Klubie Riviera-Remont: Prace Filmowe (przeniesiona później do łódzkiego Muzeum Kinematografii) i w czerwcu Prace Teatralne w Starym Teatrze w Krakowie.
W maju i w czerwcu odbywają się próby Zemsty Aleksandra Fredry w Starym Teatrze. Premiera odbyła się 21 czerwca. Grają: Anna Dymna, Jerzy Stuhr, Jerzy Radziwiłowicz.
We wrześniu na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku po raz pierwszy pokazano Kronikę wypadków miłosnych.
W Berlinie odbywają się próby niemieckiej wersji Zbrodni i kary według Dostojewskiego. W roli Porfirego występuje Udo Samel, jako Sonia Jutta Lampe. Premiera ma miejsce 29 listopada.
W Paryżu w wydawnictwie Stock ukazuje się książka Andrzeja Wajdy Kino zwane pożądaniem – w przekładzie francuskim Konstantego Jeleńskiego pod tytułem Un cinéma nommé désir.
24 listopada ma miejsce premiera Kroniki wypadków miłosnych. Krytycy filmowi Stowarzyszenia Filmowców Polskich przyznają temu filmowi Złotą Taśmę za najlepszy polski film 1986 roku.
Jesienią prowadzi zajęcia ze studentami w łódzkiej Szkole Filmowej.
1987
Od lutego do maja odbywają się w Polsce zdjęcia do filmu Biesy. Główną rolę – Iwana Szatowa – gra Jerzy Radziwiłowicz, oprócz niego grają: Isabelle Huppert, Bernard Blier, Omar Sharif, Jean-Philippe Écoffey
13 kwietnia telewizja emituje sfilmowany spektakl Zbrodnia i kara.
20 kwietnia otrzymuje jeszcze nieoficjalne zawiadomienie o przyznaniu japońskiej Nagrody Kyoto Prize w wysokości 100 milionów jenów (około 450 tysięcy dolarów).
Podejmuje decyzję o przekazaniu nagrody na wzniesienie w Krakowie budynku dla ekspozycji zbiorów sztuki japońskiej z kolekcji Feliksa Jasieńskiego należących do Muzeum Narodowego w Krakowie. Ten pomysł od razu popierają żona i przyjaciel Andrzeja – Adam Michnik.
W maju zostaje, wraz z Krystyną Zachwatowicz, członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie.
24 maja oficjalnie dostaje potwierdzenie otrzymania Nagrody Kyoto Prize.
10 listopada odbiera w Kioto Nagrodę.
Kilka dni później spotyka w Tokio architekta Arata Isozaki, który zobowiązuje się do wykonania projektu przyszłego budynku Muzeum – bez honorarium.
W grudniu rozpoczyna próby Dybuka w Starym Teatrze w Krakowie.
1988
20 stycznia odbywa się premiera Panny Julii Augusta Strindberga w Teatrze Powszechnym w Warszawie. Grają: Krystyna Janda i Mariusz Benoit. Autorką scenografii jest Krystyna Zachwatowicz.
W marcu ma miejsce premiera filmu Biesy w Paryżu.
12 marca w Starym Teatrze odbywa się premiera Dybuka – dramatu Szymona An-skiego w przekładzie Ernesta Brylla. Grają: Jerzy Trela, Jan Peszek, Jerzy Radziwiłowicz, Aldona Grochal, Krzysztof Globisz. Scenografię opracowała Krystyna Zachwatowicz.
W maju premiera Dybuka w Teatrze Habima w Tel Awiwie, będącego repliką przedstawienia krakowskiego.
W Maisons-Laffitte realizuje dokument o Katyniu z Józefem Czapskim. W wersji rosyjskiej rozmówcą jest Misza Heller.
W Paryżu reżyseruje film Proust contre la déchéance o wykładach Czapskiego w obozie w Griazowcu – jest to polska część międzynarodowego projektu dokumentalnego Les français vus par…
24 sierpnia zarejestrowano w Warszawie Fundację Kyoto–Kraków, której celem było wzniesienie w Krakowie budynku dla ekspozycji zbiorów sztuki japońskiej z kolekcji Feliksa Jasieńskiego należących do Muzeum Narodowego w Krakowie. Jej przewodniczącym został Tadeusz Chruścicki, a w jej skład weszli ludzie bardzo zasłużeni dla kultury polskiej i dla Krakowa: Zofia Alberowa, Krystyna Morek (kierownik Wydziału Kultury Urzędu Miasta Krakowa), Kazimierz Nowacki, Krzysztof Ingarden, wiceprezydent miasta Jan Nowak, Jan Błoński, Marek Rostworowski – późniejszy minister kultury w gabinecie premiera Tadeusza Mazowieckiego, Stanisław Lorentz – dyrektor warszawskiego Muzeum Narodowego, Zdzisław Żygulski z Muzeum Czartoryskich i Ryszard Otręba z Akademii Sztuk Pięknych, do których później dołączyli Danuta Glondys i Józef Lassota. I oczywiście fundatorzy – Andrzej Wajda i Krystyna Zachwatowicz-Wajda.
Od 2 do 9 listopada w Moskwie odbywa się przegląd filmów Wajdy: Piłat i inni, Danton, Człowiek z marmuru, Człowiek z żelaza.
W listopadzie przyjeżdża do Krakowa Arata Isozaki i wybiera dla przyszłego japońskiego muzeum działkę nad Wisłą, naprzeciwko Wawelu.
W Bolonii odbiera doktorat honorowy.
28 listopada w Teatrze Powszechnym w Warszawie ma miejsce premiera Lekcji polskiego Anny Bojarskiej. Grają: Joanna Szczepkowska i Tadeusz Łomnicki.
30 listopada odbywa się w telewizji debata Alfreda Miodowicza, szefa branżowych związków zawodowych, z Lechem Wałęsą, przywódcą Solidarności. Wałęsa zdecydowanie ją wygrywa.
17 grudnia zostaje ukonstytuowany Komitet Obywatelski przy Lechu Wałęsie. Obejmuje w nim przewodnictwo Komisji Kultury. Zebrania Komitetu od początku roku odbywają się w kościele przy ulicy Żytniej w Warszawie.
1989
Od 28 stycznia do premiery 1 marca przygotowuje w Tokio w Teatrze Benisan spektakl Nastazja według powieści Idiota Fiodora Dostojewskiego. Adaptacji dokonał wspólnie z Maciejem Karpińskim. W rolach głównych – Nastazji i księcia Myszkina – wystąpił, grający role tylko kobiece, wybitny aktor teatru kabuki, Tamasaburō Bandō V. Scenografię zaprojektowała Krystyna Zachwatowicz.
10 lutego odwiedza wraz z żoną, Akirę Kurosawę w jego domu.
W tym czasie w Warszawie od 6 lutego odbywają się obrady Okrągłego Stołu.
Wybrany przez zespół – zostaje dyrektorem Teatru Powszechnego w Warszawie (po zmarłym w styczniu Zygmuncie Hübnerze). 1 kwietnia obejmuje obowiązki dyrektora.
W marcu razem ze Zbigniewem Bujakiem i Aleksandrem Paszyńskim podpisuje w domu w Warszawie założenie spółki AGORA, umożliwiające wydawanie „Gazety Wyborczej”.
Solidarność wygrywa wybory 4 czerwca 1989 roku.
Polska odzyskuje niepodległość.
Kandyduje do Senatu z Suwałk i zostaje senatorem.
Pomysł utworzenia rozgłośni radiowej zrodził się w roku 1989, kiedy Piotr Bajer prowadził kampanię wyborczą Suwalskiego Komitetu Obywatelskiego Andrzeja Wajdy i Bronisława Geremka.
Wtedy pojawiła się myśl, że do wyborców łatwiej będzie dotrzeć za pomocą radia. Był to pomysł Marii i Piotra Bajerów.
Po odzyskaniu niepodległości 1989 r., pierwszego marca 1991 roku Radio 5 rozpoczęło nadawanie programu, który zawierał serwisy informacyjne i bloki muzyczne. O jednej z pierwszych wizyt w nowo uruchomionej stacji opowiadał Andrzej Wajda.
W 2001 Radio 5 przeniosło się do obecnej siedziby pod znaną wszystkim suwalczanom wieżą ciśnień. Rok później stacja zaczęła nadawać niezależne programy w Suwałkach i Ełku, gdzie powstała nowa redakcja. Radio 5 przekazuje informacje z regionu, Polski i świata. W ocenie Czesława Renkiewicza, prezydenta Suwałk, Radio 5 to niekwestionowany lider wśród lokalnych mediów.
13 kwietnia odbiera doktorat honoris causa na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.
W kwietniu rozpoczyna próby do Hamleta IV w Starym Teatrze w Krakowie. W roli tytułowej występuje Teresa Budzisz-Krzyżanowska. Premierę odbyła się 30 czerwca.
W lipcu przewodniczy Jury Festiwalu Filmowego w Moskwie. Jedzie tam z Krystyną Zachwatowicz i Adamem Michnikiem (który po raz pierwszy dostaje zgodę na wyjazd do ZSRR).
20 września rozpoczyna zdjęcia do filmu Korczak według scenariusza Agnieszki Holland. Za produkcję odpowiada Regina Ziegler z Berlina i Zespół „Perspektywa”. Rolę tytułową gra Wojciech Pszoniak. Zdjęcia realizuje Robby Müller. Zdjęcia trwają do końca grudnia.
1990
10 lutego odbywa się premiera spektaklu Dwoje na huśtawce z Krystyna Jandą i Piotrem Machalicą w Teatrze Powszechnym.
Także w tym teatrze ma miejsce 17 kwietnia premiera Romea i Julii Williama Szekspira w przekładzie Stanisława Barańczaka z Joanną Szczepkowską i Piotrem Kozłowskim w rolach tytułowych.
6 maja w Krakowie odbyła się premiera filmu Korczak.
Nie dostaje wizy do Rosji, gdzie Marcel Łoziński realizuje z jego inspiracji dokument Las Katyński.
Przystępuje do Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna (ROAD), założonego 16 lipca 1990 przez m.in. Zbigniewa Bujaka, Adama Michnika i Władysława Frasyniuka w odpowiedzi na powstanie Porozumienia Centrum.
2 grudnia w Glasgow otrzymuje nagrodę Honorowego Feliksa dla najlepszego europejskiego reżysera, którą odbiera w jego imieniu Maciej Karpiński. Nagrodę przyznaje Europejska Akademia Filmowa.
W związku z obowiązkami senatora – częste wyjazdy do Suwałk – rezygnuje z kierowania Teatrem Powszechnym.
1991
W kwietniu w Starym Teatrze w Krakowie zaczyna próby Wesela Wyspiańskiego. W obsadzie m.in. Dorota Segda jako Panna Młoda, Jerzy Bińczycki jako Wernyhora. Muzyka – Stanisław Radwan. Scenografię zaprojektowała Krystyna Zachwatowicz. Premierę odbyła się 3 czerwca.
25 listopada, na koniec I kadencji Senatu, podejmuje decyzję o zakończeniu dalszego kandydowania do izby wyższej parlamentu.
Realizuje dla telewizji jednoaktówkę Silniejsza Augusta Strindberga z Krystyną Jandą i Teresą Budzisz-Krzyżanowską. Premiera 25 grudnia.
1992
27 stycznia wygłasza wykład Wyspiański w Salzburgu inaugurujący jego członkostwo w polskim PEN Clubie.
Od 3 marca do 15 maja realizuje film Pierścionek z orłem w koronie.
W kwietniu telewizja pokazuje Hamleta IV.
W Salzburgu na zaproszenie Petera Steina rozpoczyna w czerwcu próby Wesela, w kongenialnym przekładzie Karla Dedeciusa. Grają aktorzy niemieccy i austriaccy – wybitną kreację w roli Racheli tworzy Dagmar Manzel. Muzykę do spektaklu skomponował Stanisław Radwan, scenografię opracowała Krystyna Zachwatowicz. Premiera 27 lipca.
W październiku wraz z Krystyną Zachwatowicz podróżuje po Japonii kolejami Shinkansen, kwestując na rzecz budowy muzeum japońskiego w Krakowie.
W listopadzie na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych (przeniesionym do Gdyni) pokazuje film Pierścionek z orłem w koronie.
1993
W kwietniu realizuje w Warszawie wersję filmową spektaklu Nastazja. Rolę główną gra Tamasaburō Bandō V.
Także w kwietniu Fundacja Kyoto–Kraków ogłasza przetarg na budowę Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej. Wykonawcą zostaje japońska firma Takenaka.
28 maja odbywa się wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę Centrum. Obecni byli: ambasador Japonii Nagao Hyōdō, Arata Isozaki, wojewoda krakowski Tadeusz Piekarz, prezydent Krakowa Józef Lassota, Etsuko Takano i Akira Matsuzaki – przewodniczący Związku Zawodowego Pracowników Kolei Wschodniej Japonii (JREU). 3 czerwca została podpisana umowa z firmą Takenaka.
We wrześniu Andrzej Wajda pracuje w Nowym Jorku nad sztuką Zarządca Sansho, której autorem jest znany reżyser amerykański Terrence Malick; projekt, pierwotnie przeznaczony na Broadway, nie dochodzi do skutku
W Warszawie odbywa się premiera filmu Pierścionek z orłem w koronie.
17 września 1993 roku wojska radzieckie (stacjonujące w Polsce od 1944 roku), decyzją prezydenta Lecha Wałęsy, opuszczają Polskę.
Zostaje przewodniczącym Rady Kultury przy Prezydencie RP Lechu Wałęsie.
1994
26 lutego ma miejsce premiera Sonaty widm Augusta Strindberga w Królewskim Teatrze Dramatycznym w Sztokholmie. Główne role grają Max von Sydow i Margaretha Krook. Muzykę skomponował Stanisław Radwan, scenografię opracowała Krystyna Zachwatowicz.
Janusz Kica, asystent reżysera w Salzburgu, realizuje replikę wystawionego w mieście Mozarta przedstawienia Wesela w teatrze Nemzeti Színház w Budapeszcie. Premierę przewidziano na 8 kwietnia.
15 kwietnia w Krakowie odbyła się tradycyjna uroczystość umieszczenia japońskiej i polskiej wiechy na dachu budowanego Centrum.
16 kwietnia składa rezygnację ze stanowiska przewodniczącego Rady Kultury przy Prezydencie RP Lechu Wałęsie.
W Starym Teatrze w Krakowie inscenizuje cztery jednoaktówki Yukio Mishimy: Wachlarz, Szafa, Pani Aoi i Adamaszkowy bębenek. Wybitne kreacje stworzyły Anna Polony i Beata Fudalej. Muzykę napisał Stanisław Radwan, scenografię przygotowała Krystyna Zachwatowicz.
30 listopada w Krakowie nastąpiło uroczyste otwarcie Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej. Dokonali go książę Takamado, bratanek cesarza Japonii Akihito, i prezydent Polski Lech Wałęsa.
Nazwę Manggha nadaje budynkowi jego architekt Arata Isozaki.
1995
W kwietniu razem z Krystyną Zachwatowicz otrzymują z rąk Józefa Lassoty, prezydenta miasta Krakowa, Srebrny Medal Cracoviae Merenti za ofiarowanie miastu Centrum Manggha.
W kwietniu pisze scenariusz filmu według opowiadania Jerzego Andrzejewskiego Wielki Tydzień.
Episkopat nie zgadza się na zdjęcia w kościele. Mimo to w maju rozpoczynają się zdjęcia do filmu. Grają: Beata Fudalej, Wojciech Malajkat, Wojciech Pszoniak.
W czerwcu odbiera doktorat honoris causa Uniwersytetu Braci Lumière w Lyonie, a później Wolnego Uniwersytetu w Brukseli.
We wrześniu i w październiku w Wałbrzychu realizuje zdjęcia do filmu Panna Nikt według powieści Tomka Tryzny.
Premiera filmu Wielki Tydzień odbywa się w listopadzie na Festiwalu w Gdyni.
1996
W lutym na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie otrzymuje Srebrnego Niedźwiedzia za całokształt twórczości, ze szczególnym uwzględnieniem filmu Wielki Tydzień.
6 marca, w dniu siedemdziesiątych urodzin, podpisuje wydany przez Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe album Wajda. Filmy, zawierający jego komentarze do jego filmów. Wstęp napisał Adam Michnik.
W kwietniu otrzymuje za tę książkę nagrodę Warszawskiej Premiery Literackiej.
20 maja w Teatrze Polskim we Wrocławiu ma miejsce premiera spektaklu Improwizacje wrocławskie na podstawie Improwizacji wersalskiej Moliera, Improwizacji paryskiej Jeana Giradoux i Improwizacji wrocławskiej Tadeusza Różewicza.
W Krakowie w maju następuje inauguracja Roku Andrzeja Wajdy. Najważniejsze wydarzenia to plenerowe pokazy plastyczne Krzysztofa Wodiczki, a także wystawa To lubię, zrealizowana przez Muzeum Narodowe w Pałacu Sztuki i pokazująca dzieła sztuki polskiej w autorskim wyborze Wajdy.
W październiku odbywa się premiera filmu Panna Nikt.
Realizuje krótki serial dokumentalny złożony z fragmentów swoich filmów pt. Moje notatki z historii.
1997
9 maja w Starym Teatrze miała miejsce premiera spektaklu Słomkowy kapelusz Eugène’a Labiche’a.
18 maja w Cannes na jubileuszowym 50. Festiwalu Filmowym wykonano zdjęcie wszystkich dotychczasowych 92 laureatów.
W kwietniu udziela wywiadu Annie Fieducik, redaktorce naczelnej gazetki szkolnej Zespołu Szkół w Lotyniu, „Szkolny Donosiciel”, prowadzonej pod kierunkiem polonisty Andrzeja Miłoszewicza.
30 maja we Wrocławiu na zaproszenie kardynała Henryka Gulbinowicza przygotowuje wieczór poezji Karola Wojtyły Pieśni o blasku wody w Auli Leopoldyńskiej Uniwersytetu Wrocławskiego.
12 października w Starym Teatrze odbywa się premiera Klątwy Stanisława Wyspiańskiego. Muzykę skomponował Zygmunt Konieczny, scenografię opracowała Krystyna Zachwatowicz, wielkie kreacje stworzyli Izabella Olszewska w roli Matki i Jan Frycz w roli Księdza.
10 grudnia decyzją Akademii Francuskiej zostaje jej członkiem. W Akademii Sztuk Pięknych otrzymuje fotel po zmarłym w 1993 roku Federicu Fellinim.
Frak dla członków Akademii został zaprojektowany w 1801 r. przez Jean-François Chalgrina, na osobiste polecenie cesarza Francuzów Napoleona Bonaparte. Oryginalne guziki zostały przywiezione z Paryża zaś frak został uszyty w krakowskiej pracowni Józefa Turbasa, a ornamenty wyhaftowała Elżbieta Drzewiecka. Obecnie frak Mistrza Wajdy znajduje się w zbiorach Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Jeden zapasowy guzik został ofiarowany w 2021 r. do zbiorów Muzeum Guzików w Łowiczu przez Krystynę Zachwatowicz-Wajdę.
Pisze scenariusz filmu Pan Tadeusz według poematu Adama Mickiewicza. 24 grudnia film na podstawie tego scenariusza zostaje skierowany do realizacji.
1998
Na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji francuski minister kultury Jack Lang wręcza Andrzejowi Wajdzie Złotego Lwa za całokształt twórczości.
Wiosną zaczynają się zdjęcia do Pana Tadeusza. Operatorem jest Paweł Edelman, scenografem Allan Starski, muzykę pisze Wojciech Kilar. Grają: Michał Żebrowski, Alicja Bachleda-Curuś, Daniel Olbrychski, Andrzej Seweryn, Bogusław Linda, Grażyna Szapołowska.
6 października po zasłabnięciu zostaje przewieziony do kliniki prof. Andrzeja Bochenka w Zabrzu, gdzie zostaje natychmiast operowany – konieczne jest wszczepienie by-passów. Operacja udaje się i po kilku tygodniach reżyser wraca do normalnej aktywności. Ze szpitala pisze list do widzów odczytany podczas premiery filmu Pan Tadeusz 22 października w Warszawie. Do końca roku film obejrzało ponad pięć milionów widzów.
Jesienią realizuje film dokumentalny Kredyt i debet ze scenariuszem Joanny Olczak-Ronikier.
1999
Pisze książkę autobiograficzną dla Wydawnictwa Znak Kino i reszta świata. Redaguje ją Tomasz Fiałkowski.
Stanisław Janicki realizuje film dokumentalny Marzenia są ciekawsze – opowieść o filmach planowanych, lecz nie nakręconych.
W lutym na Festiwalu Filmowym w Berlinie odbiera Freedom Prize American Cinema Foundation. Nagroda otrzymuje imię Andrzeja Wajdy i jest przyznawana reżyserom z Europy Wschodniej. Pierwszą laureatką jest Kira Muratowa z Ukrainy.
Realizuje dla telewizji spektakl Bigda idzie!, pokazany 29 listopada.
Centrum Manggha w plebiscycie ogłoszonym przez „Gazetę Wyborczą” zdobywa tytuł Ulubieńca Krakowa.
2000
W lutym razem z Tadeuszem Różewiczem otrzymuje Wielką Nagrodę Fundacji Kultury.
W Hollywood otrzymuje Oscara za całokształt twórczości.
2 kwietnia przekazuje statuetkę Oscara do Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Uroczystość przekazania odbywa się na Rynku Głównym w Krakowie.
W czerwcu odbiera doktorat honoris causa warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Wiosną realizuje zdjęcia do filmu telewizyjnego Wyrok na Franciszka Kłosa według powieści Stanisława Rembeka, W roli tytułowej występuje Mirosław Baka, za zdjęcia odpowiada Bartek Prokopowicz.
Film zostaje wyemitowany 24 września.
W listopadzie otrzymuje doktorat honoris causa Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi – wspólnie z Jerzym Kawalerowiczem, Romanem Polańskim i pośmiertnie z Wojciechem Hasem.
Krakowski Znak wydaje autobiografię Kino i reszta świata.
2001
W krakowskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej reżyseruje spektakl Jak wam się podoba Williama Szekspira w przekładzie Stanisława Barańczaka – ze studentami i profesorami tej uczelni.
W czerwcu odbiera francuską Legię Honorową w randze komandora.
Latem realizuje, według scenariusza napisanego wspólnie z Rafałem Marszałkiem, film wykład Lekcja polskiego kina.
W październiku Uniwersytet Łódzki organizuje Międzynarodową Konferencję Naukową Filmowy i teatralny świat Andrzeja Wajdy.
20 listopada pisze list do Romana Polańskiego, proponując zagranie Papkina w Zemście – filmie według sztuki Aleksandra Fredry.
Realizuje dla Teatru Telewizji Noc czerwcową według opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza z Grażyną Szapołowską i Aleksandrem Domogarowem.
2002
2 lutego Canal+ pokazuje Lekcję polskiego kina.
W lutym i w marcu trwają zdjęcia do filmu Zemsta. Oprócz Romana Polańskiego grają: Agata Buzek, Andrzej Seweryn, Daniel Olbrychski, Janusz Gajos. Kostiumy zaprojektowały Magda Biedrzycka i Krystyna Zachwatowicz. Autorem zdjęć jest Paweł Edelman.
W kwietniu rozpoczyna działalność Mistrzowska Szkoła Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy. Zajęcia prowadzą oprócz niego Wojciech Marczewski, Marcel Łoziński, Edward Żebrowski, Jacek Bławut, Agnieszka Holland, Volker Schlöndorff, Aleksander Sokurow. Szkołę finansuje Ryszard Krauze.
12 kwietnia telewizja emituje Noc czerwcową.
11 lipca japońska para cesarska – cesarz Akihito z małżonką Michiko – składa wizytę w Centrum Manggha.
Wraz z żoną Krystyną Zachwatowicz przygotowuje wystawę poświęconą ich inscenizacjom Dostojewskiego pt. Dostojewski – teatr sumienia. Ekspozycja jest prezentowana w Muzeum Literatury w Warszawie i w Petersburgu.
30 września odbywa się premiera filmu Zemsta.
2003
Cały rok trwają prace nad scenariuszem do filmu o Katyniu, rozpoczęte jeszcze w roku 2002 rozmowami z Włodzimierzem Odojewskim. Niestety, nie przynoszą spodziewanego rezultatu.
W lipcu zostaje Obywatelem Honorowym Wrocławia.
2004
Na zaproszenie dyrektor Galiny Wołczek realizuje przedstawienie Biesy według powieści Fiodora Dostojewskiego w Teatrze Sowriemiennik w Moskwie. Jest to replika krakowskiego spektaklu z roku 1971 i pierwsza adaptacja tej powieści wystawiona w teatrze w Rosji. Grają wybitni rosyjscy aktorzy, między innymi Igor Kwasza i Siergiej Garmasz.
Premiera odbyła się 16 marca.
Sprzedaje swoje rysunki Związkowi Kolejarzy Wschodniej Japonii. Z uzyskanych funduszy, Fundacja Kyoto-Kraków wznosi budynek przeznaczony dla Szkoły Języka Japońskiego przy Centrum Manggha.
W październiku w Petersburgu otrzymuje nagrodę Gwiazda Bałtyku.
26 listopada w Starym Teatrze ma miejsce premiera spektaklu Makbet Williama Szekspira. Grają: Iwona Bielska i Krzysztof Globisz. Scenografię zaprojektowała Krystyna Zachwatowicz.
1 grudnia decyzją ministra kultury Waldemara Dąbrowskiego Centrum Manggha zostaje samodzielną instytucją kultury.
2005
W marcu odbiera doktorat honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego.
W maju otrzymuje doktorat honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego.
Latem, na 25-lecie Solidarności, realizuje jedną z 13 nowel, nakręconych przez polskich reżyserów, pod wspólnym tytułem Solidarność. Solidarność… Pokaz odbył się 31 sierpnia w Stoczni Gdańskiej.
We wrześniu przewodniczy pracom jury na XXX Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Otrzymuje Platynowe Lwy za całokształt twórczości.
14 grudnia z rąk prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego przyjmuje Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski.
2006
W lutym na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie otrzymuje Złotego Niedźwiedzia za całokształt twórczości.
Pracuje z Andrzejem Mularczykiem nad scenariuszem filmu Katyń (początkowo pod tytułem Post mortem).
Od 3 października do 7 stycznia 2007 roku trwają zdjęcia do filmu Katyń.
2007
W styczniu rozpoczyna się montaż i postprodukcja filmu Katyń.
Ceremonia ofiarowania herbaty (j. Kenchashiki) w Bazylice Mariackiej w Krakowie. Rytuał w intencji pokoju na świecie, celebruje wielki mistrz szkoły Urasenke Sen Sōshitsu XV, a mszę ekumeniczną, koncelebrowali ks. Bronisław Fidelus i ks. Czesław Sandecki.
W maju przebywa w Cannes z okazji 60-lecia Festiwalu. Odbywa się tam uroczysty pokaz filmu Kanał, pięćdziesiąt lat po przyznaniu Srebrnej Palmy temu filmowi.
Centrum Manggha otrzymuje status muzeum.
21 września odbywa się w Teatrze Wielkim w Warszawie, premiera filmu Katyń.
2008
W lutym film Katyń zostaje wyświetlony na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie – na projekcji jest obecna kanclerz Angela Merkel.
21 lutego w Los Angeles Katyń, nominowany do Oscara, przegrywa z filmem Fałszerze.
W marcu pokazano Katyń w Moskwie.
16 kwietnia jedzie z Krystyną Zachwatowicz na Ukrainę na grób ojca, rozstrzelanego w Charkowie i pochowanego w Piatichatkach.
17 kwietnia po pokazie filmu Katyń otrzymuje z rąk prezydenta Ukrainy Wiktora Juszczenki Order Jarosława Mądrego.
Do scenariusza Tataraku według opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza zostają dołączone opowiadanie Sándora Máraia i prywatna opowieść Krystyny Jandy o śmierci jej męża Edwarda Kłosińskiego.
12 sierpnia rozpoczynają się zdjęcia do filmu Tatarak. Grają: Krystyna Janda, Jan Englert, Paweł Szajda.
Tablica upamiętniająca polskich oficerów zamordowanych w Charkowie zostaje wykonana w Polsce na polecenie Andrzeja Przewoźnika, sekretarza generalnego Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.
2 listopada jedzie do Charkowa z marszałkiem Sejmu Bronisławem Komorowskim. Odsłania z Krystyną Zachwatowicz tablicę, wmurowaną w ścianę gmachu dawnego NKWD, gdzie polscy oficerowie zostali zamordowani.
2009
Na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie Tatarak zdobywa Srebrnego Niedźwiedzia – Nagrodę im. Alfreda Bauera.
24 kwietnia w Warszawie ma miejsce premiera filmu Tatarak.
W Warszawie z rąk ambasadora Francji otrzymuje Komandorię Orderu Sztuki i Literatury.
We wrześniu zostaje patronem Gimnazjum Publicznego w Rudnikach.
14 września w Gdańsku inscenizuje wydarzenie Aktorzy przyjechali… z okazji wmurowania kamienia węgielnego pod Teatr Szekspirowski. Ponad dziewięćdziesięciu polskich aktorów na Długim Targu na dwudziestu scenach występuje jednocześnie we fragmentach sztuk Szekspira.
12 grudnia w Bochum w czasie ceremonii wręczania Europejskich Nagród Filmowych film Tatarak dostaje nagrodę FIPRESCI.
2010
18 lutego otwiera wystawę Andrzej Wajda. Etnograficzny remanent w Muzeum Etnograficznym we Włocławku.
Rozpoczyna przygotowania do filmu o Lechu Wałęsie według scenariusza Janusza Głowackiego.
W kwietniu otrzymuje doktorat honoris causa Białoruskiej Państwowej Akademii Sztuki.
7 kwietnia leci z premierem Donaldem Tuskiem do Katynia na groby polskich oficerów. Z Moskwy przylatuje na uroczystość premier Władimir Putin.
10 kwietnia prezydent Lech Kaczyński i przedstawiciele polskiej delegacji giną w katastrofie na lotnisku w Smoleńsku.
13 kwietnia wraz z żoną ogłasza list otwarty, sprzeciwiając się pochówkowi Lecha Kaczyńskiego na Wawelu.
8 maja z Bronisławem Komorowskim leci do Moskwy, Smoleńska i Katynia.
W lipcu we Wrocławiu na wystawie swoich nagród w Muzeum Pana Tadeusza wraz z Markiem Brodzkim realizuje film Cegła i inne nagrody.
1 sierpnia jest gościem Akademii Sztuk Przepięknych podczas 16. Przystanku Woodstock w Kostrzynie nad Odrą.
Przenosi do telewizji spektakl Makbet zrealizowany w Starym Teatrze.
2011
W marcu z rąk prezydenta Bronisława Komorowskiego otrzymuje Order Orła Białego.
Zostaje członkiem Rady Powierniczej w Zamku Królewskim w Warszawie.
Realizuje film Kręć! Jak kochasz to kręć! poświęcony pamięci zmarłego przyjaciela Edwarda Kłosińskiego, twórcy zdjęć do wielu jego filmów.
23 września zawarte zostało porozumienie, na mocy którego w Żyrardowie otwarte zostały filie Szkoły Wajdy i Wajda Studio, a miasto objęło je swoim mecenatem.
11 października w Radomiu, na ścianie domu, gdzie w czasie wojny mieszkała rodzina Wajdów, zostaje wmurowana tablica poświęcona pamięci ojca – kpt. Jakuba Wajdy.
Po uroczystości pani Anna Krok wręcza mu szablę ojca (którą zakopał za tym domem w roku 1939), znalezioną po wojnie i przechowywaną w jej mieszkaniu w tym domu.
W Muzeum Manggha odbiera Nagrodę Prima Leviego.
1 grudnia rozpoczyna zdjęcia do filmu Wałęsa. Człowiek z nadziei.
2012
Realizuje zdjęcia do filmu Wałęsa. Człowiek z nadziei.
Odbiera nagrodę redakcji miesięcznika„Film” – specjalną Złotą Kaczkę za całokształt twórczości.
2013
24 kwietnia następuje zakończenie zdjęć do filmu Wałęsa. Człowiek z nadziei.
Realizuje dokument Biesy po latach o przedstawieniu Biesów w Starym Teatrze z roku 1971.
W Wydawnictwie Znak ukazuje się drugie, rozszerzone wydanie książki Kino i reszta świata. Autobiografia.
3 października na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji odbywa się premiera filmu Wałęsa. Człowiek z nadziei z udziałem Danuty i Lecha Wałęsów.
2014
Realizuje sceny fabularne do filmu Jolanty Dylewskiej Marek Edelman… i była miłość w getcie.
W kwietniu w budynku Gimnazjum Publicznego im. Andrzeja Wajdy w Rudnikach otwarte zostaje Kino za Rogiem.
Otrzymuje nagrodę Stowarzyszenia Filmowców Polskich za całokształt osiągnięć artystycznych.
W sierpniu uczestniczy w otwarciu Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku.
Odbiera nagrodę Supergwarancja Kultury „za odwagę w artystycznym mierzeniu się z legendą Lecha Wałęsy w filmie Wałęsa. Człowiek z nadziei, za mistrzowskie połączenie zdjęć archiwalnych ze scenami fabularnymi, za ciągłe poszukiwania artystyczne, za otwartość na nowy język filmowy, za dzieła pomagające zrozumieć naszą historię, które jednocześnie współtworzą narodowe mity”.
W listopadzie wraz z Krystyną Zachwatowicz otrzymują doktorat honoris causa Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
2015
W czerwcu minister kultury Małgorzata Omilanowska uroczyście otwiera Galerię Europa – Daleki Wschód usytuowaną obok Muzeum Manggha, zaprojektowaną przez Krzysztofa Ingardena. Działalność galerii inauguruje wystawa Wróblewski według Wajdy. Jest jej kuratorem wraz z Anną Król.
Realizuje film Wróblewski według Wajdy.
15 maja umiera brat, Leszek – scenograf, artysta plastyk, profesor Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie.
W sierpniu kończy pracę nad scenariuszem filmu Powidoki.
15 września zaczyna zdjęcia do filmu Powidoki.
2016
6 marca w dniu 90. urodzin w Muzeum Manggha zostaje otwarta wystawa Andrzej Wajda. Szkicownik. Jej kuratorem jest Anna Król.
12 marca zostaje Honorowym Obywatelem Miasta Gdańska. Dyplom wręcza mu prezydent Paweł Adamowicz.
W maju odbiera na Uniwersytecie Jagiellońskim Złoty Medal Plus Ratio Quam Vis.
13 czerwca w Wiśniczu odbiera Złoty Medal Honorowy za zasługi dla Małopolski.
16 czerwca w Suwałkach prezydent miasta Czesław Rynkiewicz otwiera w Suwalskim Ośrodku Kultury Salę im. Andrzeja Wajdy.
W Radomiu, wraz z Markiem Brodzkim, realizuje film Szabla mojego Ojca.
W czerwcu w Krakowie na Uniwersytecie Jagiellońskim odbywa się sesja naukowa Wajda 90.
Jedzie na 41. Festiwal Filmowy do Gdyni (19-24 września), gdzie otrzymuje specjalną pozakonkursową nagrodę jury za film Powidoki.
9 października umiera w szpitalu w Warszawie.
19 października urna z Jego prochami zostaje złożona w grobie na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie – obok grobu Jego Matki. W pogrzebie biorą udział najbliższa rodzina i przyjaciele.
Autorem projektu nagrobka jest Marek Moderau.
